Diz şişmesi dizinizin hareket aralığını sınırlar ve diz etrafındaki kasların düzgün çalışmasını engelleyebilir.
Diz şişmesinin birçok farklı nedeni vardır. Diz şişmesi şiddetli travmada oluşabildiği gibi belirgin bir sebep olmadan da oluşabilir. Dizinizdeki ağrı ve şişliği tam olarak anlamak için diz ekleminin temel anatomisi iyi anlaşılmalıdır.
DİZ ANATOMİSİ
Dizinizin içinde diz kemiklerinizi bir arada tutmaya yardımcı olan dört ana bağ vardır. Bağlar (ligamentler), bir kemiği diğerine bağlayan yapılardır. Dizin dört bağı şunları içerir:
- Ön çapraz bağ (ÖÇB)
- Arka çapraz bağ (PCL)
- İç yan bağ (MCL)
- Dış yan bağ (LCL)
Bu dört diz bağı, diz eklemini stabilite sağlamak için gereklidir. Diz bağlarından bir veya daha fazlasının yaralanması, diz ekleminde şişme ve ağrıya neden olabilir.
Diz eklemi ayrıca iç ve dış menisküs adı verilen iki amortisör görevi gören kıkırdaklar içerir. Bu yapılar, femurun ucu ile tibia arasında yük iletiminin sağlanmasına yardımcı olur. Diz eklemindeki üç kemiğin uçları, kemiklerin kaymasına yardımcı olan hiyalin kıkırdak ile kaplıdır.
Diz eklemini çevreleyen ve hareket etmesine yardımcı olan birçok farklı kas vardır. Kuadriseps ve hamstringler ana kaslar olup diz ekleminin dinamik stabilitesini ve hareketinin sağlanmasına yardımcı olur. Diz etrafındaki daha küçük kaslar diz ekleminin desteklenmesine yardımcı olur.
Diz etrafında bursa adı verilen küçük sıvı dolu keseler, kasların ve tendonların normal şekilde çalışmasına yardımcı olur. Diz önünde bulunan patellanın üzerinde bir bursa vardır pes anserine adı verilen kaslı bir bağlantıya yardımcı olan incinmenin iç kısmında normal şekilde kaymasına yardımcı olur.
Diz Şişmesinin Nedenleri
Diz eklemini hem içten hem de dıştan çevreleyen pek çok farklı yapı, diz şişmesinin nedenini oluşturur. Diz etrafındaki yapıların herhangi birinde yaralanma diz şişmesine neden olabilir.
Bazı durumlarda, dizdeki şişlik uzun süre devam eder ve günlük aktivitelerde (yürüme,oturma kalkma ve merdiven inip çıkmada zorluk yaratabilir)
Diz etrafındaki yapılar yaralandığında veya hasar gördüğünde iltihaplanma (inflamasyon) meydana gelerek yaralanmanın iyileşmesi ve korunması için bir takım semptomlar oluşturur. Dizdeki şişlik inflamasyonun temel belirtilerinden olup , belirli iltihaplanma belirtileri vardır:
- Ağrı
- Şişme
- Kırmızılık
- Artan doku sıcaklığı inflamasyonun temel belirtileridir.
İnflamatuar süreç, vücudumuzdaki yaralı dokuları iyileştirmenin doğal yoludur. Ancak inflamasyonunun uzun süreli devam etmesi gerçek bir sorun olabilir ve vücudun sürekli bir yaralanmayı iyileştirmek için çalıştığının bir işareti olabilir.
Zamanla dokuya uygulanan mekanik stresörler, uygun iyileşmenin oluşmasını engelleyebilir ve uzun süreli inflamasyon, sürekli doku şişmesine ve ağrıya neden olabilir.
DİZ ŞİŞMESİNİN NEDENİ NASIL ANLAŞILIR ?
Röntgen. Basit bir röntgen, doktorunuzun diz şişmesinin kemiklerden kaynaklanıp kaynaklamadığının anlaşılmasını sağlar. Röntgen, doktorunuzun dizinizin herhangi bir kemiğindeki kırığının, çatlağın veya diz şişmesinin kireçlenmeye bağlı oluşup oluşmadığının anlaşılmasını sağlar. Röntgen, dizinizdeki boşluk miktarını değerlendirmek ve eklem yüzeylerinden herhangi birinin artritik olup olmadığını görmek için de kullanılabilir. Röntgen, dizinizde bir mikro kırık veya stres kırığını ekarte etmek için kemikleri çok ayrıntılı göstermeyebilir, bu nedenle doktorunuz diz ağrısı ve dizde şişlik yaşıyorsanız bir BT taraması da isteyebilir.
CT tarama. BT taraması veya bilgisayarlı tomografi taraması, dizinizdeki kemikleri değerlendirmek için yüksek güçlü röntgen kullanmayı içeren özel bir tanı testidir. BT taraması ile elde edilen resim tipik olarak 3 boyutludur ve dizinizdeki kemikleri basit bir röntgenden daha ayrıntılı olarak değerlendirmeyi sağlar. BT taraması genellikle diz eklemi artritini veya dizinizdeki stres kırığını değerlendirmek için kullanılır.
MR. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) çalışması, doktorunuza dizinizin yumuşak doku anatomisine ayrıntılı bir bakış sağlayabilen özel bir tanı testidir. Dizinizin MRG’si diz bağlarınızı ve menisküsünüzü ayrıntılı olarak gösterecektir ve doktorunuz diz ağrınızı ve şişliğinizi değerlendirirken bu yapıların bütünlüğünü değerlendirebilir. Diz MRG’si ayrıca dizinizin etrafındaki kas eklerini ve bursa’yı da gösterebilir,
Hiçbir tanı testinin mükemmel olmadığını unutmayın. Bazen MRI, BT taramaları veya röntgenler dizinizdeki her anatomik sorunu göstermez veya testler dizinizdeki yapıların yaralanmadığını gösterebilir. Bu tanı testleri çok hassastır, ancak diz eklem ağrınız ve şişliğinize özgü olmayabilirler ve yalnızca sorununuza neden olabilecek olasılıkları etmeye ortadan kaldırmaya yararlar.
Diz Şişmesine Neden Olabilecek Yaralanmalar
Bazen belirli yaralanmalar veya kazalar diz ağrısına ve şişmeye neden olabilir.Aynı zamanda zamanla dejenere olan yapılar dizde şişlik ve ağrı oluşturabilir. Diz yapılarında şişmeye neden olabilecek yaygın yaralanmalar şunları içerebilir:
Menisküs yaralanmaları : Medial ve lateral menisküs, diz ekleminizdeki tibia ve femur arasında şok emilimi sağlayan yapılardır. Bu hilal şeklindeki yapılar kıkırdaktan yapılmıştır ve diz ekleminizin normal şekilde kaymasına yardımcı olurlar.
Menisküsünüzdeki yaralanmalar, tipik olarak, ayağınız yere basıldığında dizinizi hızlı ve güçlü bir şekilde döndürme hareketinden kaynaklanır. Dizdeki burkulma hareketleri, diz menisküsünüzde artan stres ve zorlanma oluşturarak yırtılmaya neden olabilir. Menisküsünüzde bir yırtık, dizinizde ciddi ağrı ve şişmeye neden olabilir.
Bazen menisküs yırtıkları, önemli bir travma olmaksızın meydana gelir ve diz ekleminizin aşınması ve yıpranması veya tekrarlayan zorlanmalardan kaynaklanır. Dizinizdeki artritik değişiklikler eklem çevresinde aşırı kemik büyümesine neden olabilir ve menisküs yırtıklarına veya tahrişe neden olabilir ve bu da diz şişmesine neden olabilir.
Diz artriti : Hiyalin kıkırdak kaval kemiği, uyluk kemiği ve diz kapağını kapsar ve dizin bükülüp düzeltilirrken bu kemiklerin birbiri üzerinden kaymasına izin verir. Zamanla, bu kıkırdak aşınmaya başlar ve osteoartrit oluşur.
Artrit iltihaplı bir durum olduğundan, iltihaplanma belirtileri yaşanarak dizde doku kızarıklığı, ağrı ve dizde şişlik meydana gelir. Diziniz şiştiğinde diz eklemi gergin ve dolu hissedilerek, diz ekleminde hareket açıklığı kaybı oluşur. Diz artriti ilerledikçe, hareket kaybı, fonksiyonel hareketliliğin azalmasına oluşur. Bu nedenle, diz artritinin ağrısı ve şişmesini yönetmek, çok önemlidir.
Diz bağ yaralanmaları : Dizinizin ana bağları, günlük hayatta eklem üzerine etki eden kuvvetleri kontrol etmekten sorumludur. Dizinize yönelik herhangi bir yüksek hızlı kuvvetler, eklemdeki bağlardan birinin burkulmasına neden olabilir.
Ligament yaralanmaları 3 kademeli bir ölçekte derecelendirilir:
- Derece I: Bağ aşırı gerilir, ancak bağı oluşturan kolajen lifleri sağlamdır.
- Derece II: Bağ kısmen yırtılarak önemli eklem gevşekliğine neden olur.
- Derece III: Bağ tamamen yırtılır ve bağı oluşturan kolajen lifleri ciddi şekilde hasar görür.
Dizinizde bir bağ yaralandığında, ciddi ağrı ve şişme meydana gelebilir. Bağın etrafındaki kan damarları zarar görebilir ve diz ekleminize kanama olursa diz şişmesine neden olabilir. Bağ yaralanmalarını tedavi ederken dizinizdeki şişliği hızla tedavi etmek, optimal diz fonksiyonuna hızlı ve güvenli bir şekilde dönmenize yardımcı olmak için çok önemlidir.
Diz bursiti : Belirtildiği gibi, diz ekleminizin çevresinde bursa (bursa için çoğul) adı verilen birkaç küçük, sıvı dolu kese bulunur. Bu yapılar dizinizin etrafındaki tendonların ve kasların kaymasına ve dizinizin kemik çıkıntıları üzerinde düzgün şekilde kaymasına yardımcı olur.
Dizinize kuvvetli bir darbe, bursada iltihaplanmaya neden olabilir. Diz bursiti ortaya çıkabilir ve iltihaplı bölgede ağrı ve şişlik olabilir.
Dizinizin bursiti, dizinizin etrafındaki kaslara ve tendonlara tekrarlayan stres ve zorlamadan da kaynaklanabilir. Bir kas grubu gergin veya zayıfsa, bir bursa üzerinde stresin artmasına ve gerilmeye neden olabilir ve diz bursitine neden olarak dizinizin etrafında şişlik ve ağrıya neden olabilir.
Dizdeki diğer yumuşak doku yaralanmaları : Dizinizdeki diğer yaralanmalar diz şişmesine neden olabilir. Hamstring ve kuadriseps tendonlarına veya iliotibial banda tekrarlayan baskı, dizde şişme ile sonuçlanan lokalize yumuşak doku iltihabına neden olabilir.
Diz ameliyatı : Bir diz yaralanması şiddetliyse veya diz artritiniz normal fonksiyonel hareketliliğin tehlikeye girdiği noktaya ilerliyorsa, sorunu düzeltmek için diz ameliyatına ihtiyacınız olabilir. Diz ameliyatından sonra iyileşme süreci ilerledikçe ve vücudunuz cerrahi olarak onarılan dokuyu iyileştirmek için çalışırken şişlik oluşmasını bekleyebilirsiniz. Başarılı bir sonuç elde etmek için ameliyattan sonra ameliyat sonrası şişliği kontrol etmek çok önemlidir.
Diz Şişmesi Tedavisi
Dizdeki şişlik, basit bir ödem olmayıp ,diz eklemi birçok yumuşak doku, eklem ,kemik ve yapıyı içermektedir.Ayrıca diz eklemi vücut ağırlığını taşıdığından dolayı dizdeki şişmeyi yönetmek için doğru tedavi stratejileri izlenmelidir.
Diz şişmeleri farklı nedenlere bağlı oluşsada, diz şişmesinin mekanizması inflamasyona bağlı gelişir. Bu nedenle diz şişmesinde ilk yapılması gereken inflamasyonun kontrol altına alınarak diz şişmesine bağlı tedavileri uygun zamanda yapmak, şişliği arttırıcı hamlelerde bulunmamak ve diz şişliğinin kalıcı olarak giderilmesini sağlayacak travmaya uğrayan bölgeye göre egzersiz programının uygulanması gerekmektedir.
✅ Diz şişmesi , şişliğin oluştuğu ilk 5 gün buz uygulaması yapılmalıdır. Buzu dize kompresyon uygulayarak uygulamak daha fazla ödem birikmesini engelleyeceğinden buz mutlaka diz çevresine sarılarak uygulanmalıdır.
✅ Diz şişmesinde neden ne olursa olsun , diz üzerine mümkün olduğunca ağırlık verilmemeli, aşırı bükülmemeli ve aşırı düzlenmemelidir.Uzun süre aynı pozisyonda kalınmamalıdır.
✅ Diz şişmesinde kompresyon yani dizin sarılması(bandaj uygulanması) büyük önem teşkil etmektedir, mümkün olduğunca ödem çoraplarının kullanılması dizdeki şişliğin tedavisini hızlandıracaktır.
✅ Diz şişmesinde ısıtıcı , soğutucu veya uyuşturucu etkiye sahip kremler piyasada çok bulunmakta olup bu kremler kesinlikle kullanılmamalıdır. Diz şişliğinde dizdeki yapı ve diz çevresindeki sistemleri besleyen içeriklerden oluşan kremler kullanılmalıdır.
✅ Basitce kendi kendinize uygulayacağınız floss band ile yapacağınız egzersizler dizdeki ödemin hızla tedavisini sağlar ve hareketlerin daha kolay yapılmasını sağlar. Günlük hayatta hızlı bir şekilde iyileşmek için kremi gece yatarken , floss bandı ise gün içinde 4-5 dakika uygulayarak diz şişliğine bağlı ağrıyı kendi kendinize kontrol altına alabilirsiniz.
✅ Lenf sistemini aktive edici egzersizlerin yapılması , diz şişliğinde yapılması gereken egzersizlerin yapılması dizdeki şişliğin azalmasını ve tedavisini sağlar, bu nedenle mutlaka yukardaki tüm tavsiye ve aşağıdaki egzersizleri yaparak dizdeki şişliği kendi kendinize tedavi edebilirsiniz.
Yukarıdaki egzersizlerden ağrısız olarak yapabildiklerinizi hergün 30 tekrar halinde yapmanız diğer uygulamalar ile birlikte diz şişliğinizin kısa sürede iyileşmesini sağlayacaktır.
Diz şişmesinde Kendi kendinize uygulayabileceğiniz lenf masajı
DİZ ŞİŞLİĞİNDE PROFESYONEL TEDAVİ
Diz şişliğinde fizyoterapist tarafından uygulanacak yumuşak doku mobilizasyonları, lenf drenaj masajları, tecar terapi, laser terapi , kompresyon cihazları dizdeki şişliğin tedavisinde oldukça etkili yöntemlerdir.
Yukarıda belirttiğimiz gibi profesyonel tedavi de floss band uygulamasını aktif olarak sporcularımızda uygulamaktayız.
Ayrıca Tedavilerden sonra sporcu eve gitmeden isokinetic kremi bir tabaka halinde diz çevresine sürüp ,üzerini streç ile sararak ödemin hızlı bir şekilde tedavi edilmesini sağlıyoruz.
