Ayak bileği burkulmaları en sık görülen travmatik yaralanmalardan biri olarak kabul edilir. Yeung et al. tek taraflı ayak bileği burkulmaları ile ilgili bir epidemiyolojik çalışma yürütmüş ve baskın bacağın, baskın olmayan bacağa göre 2,4 kat daha fazla ayak bileği burkulmalarına karşı savunmasız olduğunu bulmuştur.
Ayrıca sıçramadan inişe geçiş sırasında (yani bir iniş sırasında) plantar fleksiyon seviyesi ne kadar yüksek olursa, burkulma olasılığının o kadar yüksek olduğunu öne süren çalışmalar da bulunmaktadır. Ayak bileği yaralanmasında en yaygın yaklaşım konservatif tedavidir.
Konservatif tedavi ; ilaç , krem ve fizik tedaviyi içermektedir. Bu yazıda ayak bileği burkulması belirtileri , ayak bileği burlulaması nedenleri , ayak bileği burkulması tanı ve tedavi programları, ayak bileği burkulmasında kullanılacak kremler, ayak bileği burkulmasında ne zaman koşulara başlanabilir , ayak bileği burkulması egzersizleri ve daha fazlasını bulabilirsiniz.
AYAK BİLEĞİ BURKULMALARI
Ayak burkulmaları inversiyon , eversiyon ve sindesmoz ayak burkulmaları olmak üzere 3 tiptir.
Ayağın dışa yuvarlanarak burkulması inversiyon tipi ayak burkulması olarak tanımlanıp ATFL PTFL ve CFL bağları 
bu burkulmada yaralanır.
Ayağın İçe yuvarlanarak burkulması eversiyon tipi burkulma olup posterior tibiotalar (PTTL), tibiocalcaneal (TCL), tibionavicular (TNL) ve anterior tibiotalar (ATTL) bağ yaralanır.
Ayağın dorsifleksiyonda ve dışa doğru yaralanması ile sindezmoz bağları yaralanarak anterior-inferior, posterior-inferior, ve transverse tibiofibular bağlar, the interosseous membrane genellikle hasar görür..
AYAK BİLEĞİ BURKULMASI NEDENLERİ ?
Ayak bileği burkulması için risk faktörleri için çeşitli predispozan faktörler tanımlanmıştır. Bu risk faktörlerinin hastanın iyileşmesi üzerinde önemli bir etkisi vardır, bu nedenle klinisyenin en uygun tedavi rejimini seçmek için risk faktörlerini belirlemesi önemlidir. Ayak burkulması nedenleri İçsel ve dışsal olmak üzere iki kategoriye ayrılırlar.
içsel risk faktörleri şunları içerir:
- Yaşın artması ve kadın sporcuların 1. derece ayak bileği burkulması yaşama riski %25 daha fazladır
- Boy ve ağırlık: Boy veya kilodaki artış, burkulma riskini artırır
- İlişkili yaralanma, özellikle önceki burkulmalar ayak burkulma riskini arttırır.
- Uzuv özellikleri: uzuv baskınlığı, anatomik ayak tipi ve ayak boyutu, eklem gevşekliği, anatomik hizalanma, ayak bileği-ayak kompleksinin hareket açıklığı, pes planus, pes kavus gibi ayak biyomekaniğindeki anormallikler ve artmış arka ayak inversiyonu, alt bacak için risk faktörüdür.
- Kas gücünün zayıflığı
- Duruş, özellikle postural bozukluklar ayak bileği burkulmalarında 7 kat artışa yol açar
Ayak burkulması dışsal risk faktörleri şunları içerir:
- Rekabet seviyesi: daha yüksek bir rekabet seviyesi = daha fazla ayak bileği burkulması
- Ayak bileği desteği veya bantlama: Bu müdahalenin erken uygulanması, tekrarlayan ayak bileği burkulmalarının insidansını azaltabilir
- Ayakkabı tipi
- Isınma ve germede yapılan yanlışlıklar
- Atlamadan sonra iniş tekniği
Ayak Burkulma Seviyeleri
bağ yaralanmalarının şiddetine göre derece I, II veya III olarak sınıflandırılabilir . Ayrıca fonksiyonel derecelendirme sistemine göre hafif, orta ve şiddetli burkulmalar olarak sınıflandırılabilirler.
- Derece I, bağda gerilme olmaksızın mikroskobik bir yaralanmayı temsil eder.
- Derece II makroskopik gerilmeye sahiptir, ancak bağ sağlam kalır veya daha şiddetli bir burkulma ile kısmen yırtılabilir
- Derece III, bağın tamamen yırtılmasıdır.
Hafif ve orta dereceli burkulmalar genellikle derece I ve II’dir. Hafif bir burkulma , hastanın koşamaması ve zıplayamaması, merdiven çıkmada zorluk ve rahatsızlık varlığı ile karakterizedir. Bu burkulma tipinde bağlar sağlamdır.
Orta dereceli burkulmalar yürümek için destek gerektirir, belirgin ağrı, şişlik ve morarma varlığı vardır.
Şiddetli burkulmalar , ağırlık taşımanın imkansız olduğu, ağrının yüksek olduğu ve ayak bileği kırığı durumunda hastanın daha fazla teste ihtiyaç duyduğu derece III burkulmalardır.
AYAK BURKULMASI NASIL TEŞHİS EDİLİR ?
Röntgen: Yaralanmadan sonraki 7 gün içinde ayak bileği veya orta ayak kırığının ekarte edilmesini sağlar. Ağırlık taşıyan bir pozisyonda test yapılması önerilir.
Ultrason : bağ yaralanması, fonksiyonel bozukluklar ve eklem instabilitesi için iyi bir tanı aracı olarak kabul edilir. Teşhis doğruluğu, testi yapan personelin becerilerine ve ekipmanın kalitesine bağlıdır
MRI : eklem içi hasarı araştırmak için altın standart. Anterior talofibular ve kalkaneofibular bağların akut yırtıklarının teşhisine yardımcı olur.
AYAK BURKULMASI TEDAVİSİ
Ayak burkulması tedavisinde ilk hafta boyunca ağrı, ödem, kanamanın tedavi edilmesi gereklidir.
Ağrı ,ödem ve kanama ilk hafta boyunca şu yöntemleri içerir :
- ayak bileği bağlarını korumak için immobilizasyon bandajı veya atel kullanmak
- ödem ve ağrıyı azaltmak için özellikle sporcuların tercih ettiği isokinetic krem ilk hafta boyunca sarılarak uygulanmalı ,sarılı halde 4/5 saat kalınmalı.
- ağrı şiddetliyse her 3 saatte bir 15 dk buz uygulanmak
- Ağrısız eklem hareket açıklığı egzersizleri uygulamak
AYAK BİLEĞİ BURKULMASINDA GEREKLİ OLMAYAN TEDAVİ YÖNTEMLERİ
❌ Tens , elektroterapi ve elektrik stimülasyonları ayak bileği burkulmasında hem ağrı hem ödem için etkin olmayıp uygulanmasına gerek yoktur.
❌ Lazer ayak bileği burkulmasında hem ağrı hem ödem için etkili değildir
❌ Ultrason hem ağrı hem ödem için etkili değildir.
❌ Kısa dalga diatermi ayak bileği burkulmasında etkili değildir.
Bu nedenle hem gereksiz zaman hem gereksiz harcamalar yaparak bu tedavileri almaya gerek yoktur.
AYAK BİLEĞİ BURKULMASINI KENDİ KENDİNİZE TEDAVİ EDİN
Ayak bileği burkulmasında profesyonel destek almak özellikle sporcuların sahaya erken dönmesini ve sakatlığın tekrarlama riskini azaltmak için elzemdir. Fizik tedavi alma imkanı olmayan veya evde kendi kendine ayak bileği burkulmasını tedavi etmek isteyenler için yapacağınız tüm tedavi egzersizlerini aşağıda bulabilirsiniz:
Ayak bileği burkulması tedavisinde ihtiyacınız olanlar
- ağrı,ödem ve kanamanın tedavisi için isokinetic krem
- ayak bileği bandajı
- varsa elastik theraband
- Buz
- Kova
Ayak Bileği burkulmasının olduğu ilk hafta ödem tamamen kaybolana kadar isokinetic kremin şiş olan bölgeye sürülüp üzeri streç veya bandaj ile sarılarak uygulanması ağrının, ödemin ve inflamasyonunun azalmasını sağlayan en etkili kremdir. İsokinetic krem hem yumuşak doku hem kemik hem de eklemlerin beslenmesini sağlayan içeriklerden oluşması nedeniyle spor yaralanmalarında en etkili kremdir. İsokinetic kremi spor yaralanmalarının tamamında kendi sporcularımızda uyguladığımız gibi tüm spor yaralanmalarında da tavsiye ediyorum.
?Isokinetic kremi akşam yatarken, sabahları gün içinde ayak bileği bandajı yaparak gününüzü geçirmeli eğer ağrınız varsa gün içinde 10 ar dk buz uygulaması yapmalısınız.
?Buz sadece yaralanmanın olduğu günden itibaren ilk 4 gün uygulanmalıdır.
❗️Ayak burkulmasında kendi kendinize aşağıdaki egzersizleri ağrı oluşturmadan 10 tekrar 3 set halinde uygulamalısınız.
?Sporcularda core ve kalça kaslarının çalıştırılması ayak bileği yaralanmasını takiben hemen başlanılması gerekmektedir. Bu nedenle 2.günden itibaren kalça,core ve bacak egzersizlerini de şekildeki gibi yapabilirsiniz.
https://youtu.be/_d175NiuPcc
Yaralanmanın üzerinden 5 gün geçtikten sonra buz uygulaması durdurulmalıdır.
Bir kovaya ayağınızı yakmayacak şekilde sıcak su, diğer kovaya buzlu soğuk su koyup ayağınızı 2 dk sıcak 1 dk soğuk su kovasında bekleterek toplamda 5 set (15 dk) uygulayarak ayağınızdaki mikrodolaşımı arttırabilir ödem ve inflamasyonun azalmasını sağlayabilirsiniz.
Ayağınızdaki ödem ve ağrı devam ediyorsa ağrı tamamen geçene kadar isokinetic kremi hem sarıp hem de kremle masaj yaparak ayak bileğinizin iyileşmesini uyarabilirsiniz.
Burkulmadan 5 gün geçtikten sonra yumuşak ayak bileği masajı yapabilir veya ailenizden birine videodaki gibi yaptırabilirsiniz.Ayak bileği masajı mutlaka yumuşak ve ağrı oluşturmadan yapılmalıdır.
Gündelik hayatta yürürken ağrı seviyesinin azalması, yukarıdaki egzersizlerde ağrı kalmaması durumunda 2. seviye egzersizlere geçiş yapılmalıdır, ağrı ve ödem kaybolana kadar isokinetic krem ile masaj yapılması veya kremi tabaka halinde sürüp streç film ile sarmak gereklidir.
2. Seviye egzersizler mutlaka 1 hafta süreyle 3×12 şeklinde yavaş yavaş ve ağrı oluşturmadan yapılmalıdır.2. Seviye egzersizler ağrısız yapılabilir hale geldiğinde 3.seviye egzersizlere geçilebilir. Hem 1 hem 2. Seviye egzersizleri yapılırken özellikle sporcularda aerobik, Quadriceps,hamstring , adductor, core ve kalça kası çalışmaları ihmal edilmemelidir. Haftada en az 3 / 4 gün egzersizlere devam edilmelidir.
2. seviye egzersizleri geçtiğinde 3. Seviye egzersizlerine başlanabilir. 3. Seviye egzersizleri de ağrısız yapılabildiğinde koşulara başlanabilir.
AYAK BİLEĞİ BURKULMASINDAN SONRA NE ZAMAN KOŞULARA BAŞLANABİLİR ?
Ayak bileği burkulmasından sonra düz koşulara başlamak için 3 testin ağrısız veya minimal ağrı ile yapılabilir olması gereklidir. Bu testler şu şekildedir, eğer bu 3 testi ağrısız olarak yapabiliyorsanız koşulara başlayabilirsiniz:
