BEL FITIĞI NEDİR ?
Bel fıtığı yetişkinlerde bel ağrısının en sık nedenlerinden biridir. Belde oluşan fıtıklar bel ağrısının yanında kalça, bacak ve baldırlara kadar uzanan ağrılara, kuvvet kaybına ve kalçadan başlayıp bacaklara kadar uzanan elektriklenme gibi hissedilen uyuşmaların temel nedenidir.
Bel fıtığı nedir sorunun cevabı belimizde bulunan 5 tane omurganın arasında yastıkçık şeklinde omurların birbirine sürtmesini önleyen diskler bulunmaktadır.Disklerin çevresinden bacak ve ayaktaki kasların uyarılmasını sağlayan sinirler bulunur. Diskler de aşırı yükleme sonucu başlangıçta ödem devamında diskin taşması sonucu çevredeki sinirler sıkışır bu yüzden ağrı ve kuvvetsizlik oluşur. Diskin taşmasını musluğa takılı hortum gibi düşünebilirsiniz. Hortumun üzerine basmanız sonucu su nasıl az gidicekse sinire bası yapıldığında iletim azaldığı için vücut uyaran olarak ağrı oluşturur.
Aşağıda bel fıtığı nedenlerini , bel fıtığı belirtilerini , bel ağrınızın nedeninin bel fıtığı olup olmadığını nasıl anlayabiliceğiniz , bel fıtığı sonrasında neler yapabiliceğiniz , bel fıtığı sonrası ameliyata gerek olup olmadığı , bel fıtığı iyileşir mi , bel fıtığında hangi tedavilerin bilimsel ve hangi tedavilerin iyileştirici olduğunu , bel fıtığı egzersizleri ve tüm bel fıtığı tedavileri hakkında herşeyi bulabileceksiniz.
BEL FITIĞI NEDENLERİ NELERDİR ?
Bel fıtığının en yaygın nedeni kötü postür (duruş)’ dür. Bel çukurunun artmış olması, bel düzleşmesi, boyunun omuz hizasından önde olması, kifoz( kamburluk) bilinen temel duruş bozukluğu olup omurga hattı boyunca yükün eşit dağılamamasına bel kaslarının zayıflaması ile bel fıtığının temel etkenidir. Bunun yanında core kaslarının kuvvetsiz olması, öne doğru eğilerek iş yapanlarda, sürekli ayakta durarak veya oturarak çalışanlarda, travma ve genetik yatkınlıkta (örneğin d vitamini genetik olarak düşük bireyler bel fıtığına daha çok maruz kalmaktadır) bel fıtığının temel nedenleri arasında olup hiçbir nedene bağlı olmaksızında bel fıtığı gelişebilir ancak 6 ay içinde kendiliğinden iyileşebilir. Ayrıca uzun süreli sırt ağrısından sonra bel fıtığı görülme olasılığı çok yüksek olduğundan uzun süreli sırt ağrısı bel fıtığı nedenleri arasında gösterilmektedir.
BEL FITIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR ?
Bel fıtığı belirtileri fıtığın hangi sinire ne kadar baskı yaptığı ölçüsünde değişmektedir. Bel fıtığı belirtileri belde, kalçada,kuyruk sokumunda, bacakta hatta ayak ve parmaklara yayılan ağrı, uyuşukluk, karıncalanma ve kuvvetsizlik bel fıtığı belirtileridir. Bunların yanında siyatik sinir ve femoral sinire bası sonucu kalça ve bacaklarda yanmada hissedilir.
Bel fıtığı genellikle L4-L5 ve L5-S1 seviyesinde görülür ve bu seviyeden çıkan sinirlerin sıkışması sonucu bel fıtığı belirtilerinde farklılıklar gözlemlenir.
L4- L5- S1 bel fıtığı belirtileri
-Piriformis ve çeşitli kalça kasları bu sinirlerden dal aldığı için kalçada ağrı hissedilir.
-Yürümede zorluk çekilir( ileri derece bel fıtığında görülür)
-Oturma pozisyonundan ayağa kalkmak zordur.
-Belden başlayıp ayağa kadar uzanan ağrı
-Kalça ve bacaklarda karıncalanma, kuvvetsizlik ve uyuşma
-Siyatik sinir sıkışması sonucu kalçadan başlayıp baldıra kadar uzanan ağrı vardır.
– Bel ağrısının yanında öne eğilmek , sırtüstü yatarken bacak düz bir şekilde yukarı doğru kaldırmak ağrılı ve zordur.
BEL AĞRIMIN NEDENİ BEL FITIĞI MI ? BEL FITIĞI NASIL ANLAŞILIR ?
Piriformis sendromu, siyatik sinir sıkışması ve bel ağrısı temel olarak sinir sıkışmasından kaynaklı bel ağrısı,kalça ağrısı ve bacaklara yayılan ağrılar oluşturur. Aşağıdaki testler bu ağrıların bel fıtığından kaynaklı olup olmadığını anlamak için yapılır. Aşağıdaki testleri evde basitçe uygulayarak bel ağrınızın sebebinin bel fıtığı olup olmadığını anlayabilirsiniz.
Hasta sırtüstü videodaki şekilde uzanır. Ağrılı tarafı nereliyse bir kişi o yanına geçerek bacağını videodaki şekilde yavaşça yukarı doğru kaldırır. Bacağı yukarı doğru 40 derece ( 35-70 derece) kaldırıldığında belde ağrı , uyuşukluk, yanma ve bacağa yayılan ağrı, karıncalanma hissedilirse bel fıtığı olma ihtimaliniz yüksektir. Bacağı yukarı kaldırma esnasında uyluğun arka tarafında gerilme ve ağrı hissedilebilir bunun bel fıtığı ile ilgisi yoktur. Sadece beldeki ağrı ve kalça ve bacağa yayılan ağrılar, karıncalanmalarda test pozitiftir.
Aşağıdaki test bel ve kalça ağrılarının siyatik sinir sıkışmasından mı ? bel fıtığı sonucu sinire bası olup olmadığını anlamak için yapılır. Eğer bu testler negatif çıkarsa bel veya kalça ağrınızın sebebi bel fıtığı değildir.
Şekildeki gibi sert bir yüzeye dik bir şekilde oturulur. Çenenizi gövdenize değdirirken dizinizide şekildeki gibi uzatmalısınız. Bacağınızı uzatırken ağrı, karıncalanma hissederseniz başınızı yukarı doğru kaldırın ağrı ve diğer semptomlar rahatlarsa bel ve kalça ağrınızın sebebi sinir sıkışması veya bel fıtığı olma ihtimali çok yüksektir.
Bel ağrısının veya bel fıtığı olup olmadığınızı kesin öğrenmek için MRI ve EMG çektirerek fıtık olup olmadığınızı, bel fıtığı iseniz hangi seviyede ve nekadar ilerlemiş olduğunu öğrenebilirsiniz.
BEL FITIĞI İYİLEŞİR Mİ ?
Bel fıtığının iyileşip iyileşmediğini ve bel fıtığı hakkında en doğru bilgileri aşağıdaki videoda bulabilirsiniz.
BEL FITIĞINDA HANGİ İLAÇLARI KULLANMALIYIM ?
Ağrı hafif ve orta şiddetliyse ibuprofen ve naproksen gibi reçetesiz satılan ilaçlar kullanılabilir.(1)
Bel ağrısı reçetesiz ilaçlar ile rahatlamamış veya geçmemişse codeine ve oxycodone-acetaminophen kullanılabilir ancak bu ilaçların bulantı, sedasyon, konfüzyon ve kabızlık gibi bazı olası yan etkiler vardır.(1)
Sinir ağrısında yani belde,kalçada bacakta karıncalanma, uyuşukluk, elektriklenme, hissizlik gibi belirtiler varsa gabapentin (Neurontin, Gralise, Horizant), pregabalin (Lyrica), duloxetine (Cymbalta), tramadol (Ultram) ve amitriptyline gibi ilaçlar sinir ağrısının hafiflemesinde yardımcıdır.(1)
Bel fıtığı olan hastalarda bu ilaçların yan etkisi olabiliceğinden Tramadol (75mg / gün) ve gabapentin (900mg / gün) kullanılması önerilir.(1)
Kas gevşeticeler kas spazmı varsa reçete edilebilr ancak sedasyon ve baş dönmesi kas gevşeticelerin sık görülen yan etkileridir.(1)
Bel fıtığında kortikosteroid enjeksiyonları enflamasyonu baskılamak için doğrudan spinal sinirlerin etrafına verilebilir.Enjeksiyonların dışında bel fıtığında bazen şişlik ve inflamasyonu azaltmak için oral steroidler denenebilir.(2)
Bel fıtığında epidural steroid enjeksiyonları sinir kökü inflamasyonunu azaltmak için etkili bir alternatiftir.(3)
Bel fıtığıda steroridler lokal anestetiklere karşı daha etkilidirler.(4)
BEL FITIĞINDA AMELİYAT OLMALI MIYIM ?
Fıtık kelime anlamı olarak hücrenin doğal sınırlarından dışarı doğru çıkarak şişkinlik oluşturması anlamına gelir. Bu manada dışarı doğru çıkıntının yani fıtığın seviyesine bağlı bel fıtığı belirtileri değişmekte ve kişiden kişiye farklı belirtiler oluşturtmaktadır. Bel ve boyun fıtığı da dahil olmak üzere fıtıklar 4 seviyeye ayrılır.
Genellikle MRI sonuçlarında seviye ile birlikte hangi omurganın tutulduğu bildirilmektedir. Yukarıdaki seviyelere göre tedavi programı ve hastaların belirtileri değişmektedir.
Toplumdaki yetişkinlerin %80-90 ‘ında 1.seviye yani disk buldingi olup ara sıra ağrı verip genelde kişilerde rahatsızlık vermez ve kendiliğinden 5- 6 ay içinde kaybolur. Halk arasında bilinenin aksine fıtık kendiliğinden iyileşebilen ve geri çekilen bir rahatsızlıktır. Ayrıca fıtık ne kadar büyükse geri çekilme oranı daha yüksek olup doğru tedavi ile iyileşebilmektedir.
En tehlikeli seviye 4.seviye olup sekestre diskte sinire tam bir bası olup, kişide kuvvetsizlik, yorgunluk ve bazı hareketleri yapamama görülür. Bu seviyede cerrahi gerekli olup sinirin üzerindeki basının kaldırılması için bel fıtığı ameliyatına gerek duyulur. Ancak diğer 3 seviye doğru tedavi ,egzersiz ve beslenme programıyla iyileşebilmektedir. İlk 3 seviye bel fıtığında bel fıtığı ameliyatına gerek duyulmaz.
Bel fıtığı ameliyatı üzerine yapılan çalışmalar bel fıtığının kısa süreli ağrıyı azalttığını ancak ağrıların tamamen geçmesini sağlamadığı ve uzun dönem (ameliyattan 1 yıl sonra ) ağrıların yine başladığını belirtmiştir. Bel fıtığı ilk 3 seviyesinde bu yüzden egzersiz ve tedavi işe yaramazsa son seçenek olarak bel fıtığı ameliyatı düşünülmelidir.
BEL FITIĞINDA FİZİK TEDAVİ
Fizik tedavi bel fıtığında genellikle fıtığın iyileşmesine önemli rol oynar. Fizyoterapi sadece ağrının rahatlamasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sakatlığı azaltır ,daha fazla hasarı önlemek için vücudun korunmasına da katkıda bulunur.
Bel fıtığı olan hastalar için fizik tedavi iki ana gruba ayrılabilir: ameliyat olan veya olmayan hastalar. Bel fıtığı ameliyatı olan hastalar bel fıtığı ameliyatı sonrası 4-6 hafta sonra düzenli olarak fizik tedaviye başlar.
Bel fıtığı ameliyatı olan hastaların fizik tedaviye başlayana kadar ilk 3 hafta günlük yaşamlarında mutlaka yardım edilmelidir. Hastalar mümkün olduğunca ev işlerinde (kıyafetlerini değiştirmede, yemek yemede, banyo ve uykudan uyanıldığında yataktan kalkmada ve yatmada) birileri mutlaka destek olmalıdır.
Bel fıtığı ameliyatı olan hastalar en az 4 hafta boyunca hergün yaklaşık 60 dakika fizik tedavi almalıdırlar. Tedavide lumbal stabilizasyon egzersizleri ve ev egzersizleri mutlaka olmalıdır.
Tedavinin ilk 15 dakikasında sırt ve lumbal extansörler, kalça flexorleri, hamstringler ve calf kasları gerilmelidir.
Quadratus,
Abdominal kaslarının kuvvetlendirilmesi
Top ile köprü kurma,
External oblik kasları kuvvetlendirilmesi
Kedi deve egzersizi
Kedi deve pozisyonunda 1 kolun kaldırılması
Kedi deve pozisyonunda çapraz kol ve bacak kaldırılması ve lunge egzersizleri mutlaka olmaldır.
Bel fıtığı ameliyatı olmayan kişiler için sadece germe egzersizleri bel fıtığının iyileşmesinde ve bel ağrsının azalmasında etkili değildir. Esnekliği azalmış kasların kuvvet egzersizleri ile birlikte yapılması bel fıtığı fiziktedavisinde son derece önemlidir.
Hastanelerde uygulanan ultrason ve şok dalga tedavileri bel fıtığı iyileşmesinde ve bel ağrılarının azalmasında etkili değildir. Bu yüzden hastanelerde uygulanan ultrason ve şok dalgası tedavisi almanız iyileşmenize bir katkıda bulunmayacaktır.
Bel fıtığında TENS uygulanması bel kaslarındaki spazmın çözülmesinde, bel ağrılarının giderilmesinde ve lumbosakral omurganın hareketliliğinin geliştirmesinde etkilidir.
Manipülatif tedavi bel fıtığı olan kişiler üzerinde güvenli, etkili ve diğer tedavilerden daha iyi bir tedavi seçeneği olarak görünmektedir.
Stabilizasyon veya core egzersizleri yukarıdaki tedavilerin tamamından bel fıtığı tedavisinde en etkili tedavi şekli olup omurgayı saran ve destekleyen tüm kas gruplarının kuvvetlenerek bel ağrısının azaltılmasını ve kişinin günlük yaşamda daha fazla hareketliliğini sağlamaktadır. Core egzersizleri hakkında daha fazla okumak için tıklayın.
Traksiyon bel fıtığında bel ağrısının azalmasında ve bel fıtığı belirtilerin azalmasında kullanılmaktadır. Traksiyon tedavisi toplam 20-30 saniye aralık açmanın ardından 10-15 saniye dinlenme olacak şekilde tedavi süresi 15 dakika olmalıdır. Son araştırmalar traksiyon ‘a ek elektroterapi uygulaması ve ilaç kullanımı traksiyonun etkinliğini arttırmaktadır.
Fizik tedavide sıkça uygulanan sıcak ve soğuk uygulamalar ağrının olduğu bölgde kan akışını arttırmak için uygulanır. Özellikle sıcak terapiler oksiyen ve besin maddelerinin ağrılı bölgeye gelmesine kanda kas spazmı sonucu oluşan atık ürünlerin uzaklaşmasını sağlar. Sıcak ve soğuğun ne zaman uygulanacağı hakkında daha fazla okumak için tıklayın.
Bel fıtığı tedavisinde akupunktur, kuru iğneleme ve kupa terapisi olarak bilinen çin tıbbı tedavi yöntemleri bel ağrısının azalmasında etkilidir . Bunun dışında hacamat uygulamasının bilimsel olarak bel fıtığını ve bel ağrısı tedavisinde hiçbir faydası yoktur. Akupunktur hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın
Hacamat hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.
Bel ağrısının azalmasında , günlük işler ve spor yaparken bel ağrısını azaltmada doğru bantlama bel fıtığı fizik tedavisinde son derece etkili bir şekilde kullanılabilir.
BEL FITIĞI EGZERSİZLERİ
Bel ağrısı ve bel fıtığı egzersizleri tamemen kişiye yönelik olup her egzersiz her kişi için faydalı değildir. Egzersiz öncesi kapsamlı muayene, kas testleri, ve hangi hareketleri yapıp yapamadığınıza göre egzersiz programınız şekillenir.
Bel fıtığında bel ağrısını, bacak ve kalçaya yayılan ağrının azaltılmasını sağlayacak egzersizler herkes tarafından rahatlıkla yapılabilir. Aşağıdaki videodaki her egzersizi 30 saniye boyunca o pozisyonda kalıp 30 saniye dinlenerek 10 tekrarlı yapmanız bel fıtığında bel ağrısının ve kalça,bacaklara yayılan ağrının azalmasını sağlayacaktır.
Bel fıtığında bel bölgesinin, kalça kasları,hamstring ve karın kaslarının kuvvetlendirilmesi bel fıtığı ağrılarının azalttığını klinik olarak gözlemlemekteyiz. Aşağıdaki egzersizler klinikte sık karşılaştığımız ve önerdiğimiz egzersizler olup yaparken ağrı hissetmemek koşuluyla düzenli olarak haftada en az 4 gün yaparak bel fıtığı ağrılarından kurtulabilirsiniz.